Stang Gubbels – Wild plakken

De vrolijke, licht absurdistische wereld van Stang Gubbels: blije boeken-op-voetjes bij Donner, en overal in de stad stickers met Stang’s contouren-kop, pruilend of lachend. Ook het logo van DE RUIT komt uit zijn beeldscherm. Alles strak, stoer, recht-voor-de-raap, glashelder.

Stang Gubbels. Wild plakken

19 juli t/m 27 september 2024

26 september: ‘Avond van Stang’

website Stang Gubbels

Stang: Wild plakken

Bij DE RUIT laat Stang strakheid achterwege. Hij ging aan de slag met flarden gekleurd plakfolie – leftovers van opdrachtwerk. Die heeft hij, zonder vooropgezet ontwerp, spelenderwijs op het glas geplakt. ‘Schilderen-met-folie’, noemt hij het. Ik heb terwijl ik deze tekst schrijf – half juli – nog geen idee wat het wordt. Stang ook niet: hij zal, eenmaal bezig, wel zien… ‘wild plakken’ dus.

Folie-flarden met strakke contouren: afgesneden uit grote vellen. Waarschijnlijk golvend-rond, of toch hoekig en scherp? Transparant, of dekkend? Glanzend, of mat? Grote stukken, of ook kleinere? Naast elkaar, of juist over elkaar heen gestapeld? Een coherente compositie, of een die alle kanten uitwaaiert? Herkenbare motieven, of non-figuratief, abstract? Kijk maar!

Wild plakken: die titel stond meteen vast. Verwijzing naar Wild Plakken uit de 80’s (‘van de vorige eeuw’)? Jonge grafisch ontwerpers, die zich afzetten tegen het Modernisme van Wim Crouwel en collega’s van Total Design uit de 60’s en 70’s: minimalistisch en streng – het voetspoor van De Stijl.

Beatrix-postzegels, teksten op verkeersborden in schreefloze Helvetica-letters, bewegwijzering op Schiphol, strakke logo’s als die van NS, de RET, van HEMA en AH, en andere grote bedrijven. Serieus werk. Criteria waren visuele helderheid en snelle leesbaarheid: veel grids, geabstraheerde vorm, keurige kleuren, non-persoonlijk. Dick Bruna tekende Nijntje. ‘Klare lijn’, klare kleuren: heldere vormen: voor peuters begrijpelijk! Ook wat neutraal: is Nijn een hij, of zij?

Dáártegen zetten de wilde plakkers zich af: Post-Modernisme! Rafelige contouren, allerlei letterfonts, wervelende collages van foto’s en teksten over elkaar heen, schreeuwende kleuren. Nieuwe Weelde: het tijdschrift van de Rotterdamse ontwerpers van Hard Werken: echt ‘Rotterdams’. Schoppen tegen establishment, beuken op minimalisme. Visuele overdaad en lol; expressief: bijna vrije kunst! Je ziet het nog steeds op posters van muziekfestivals en danceparty’s, en bijbehorende T-shirts; de beeldtaal van computergames en graffiti; tegenwoordig ook artist zines – bijvoorbeeld die van Auke Triesschijn, onlangs te gast bij DE RUIT.

Stang Gubbels

Precies tóen stapte Stang Gubbels (Weert, 1966) de Rotterdamse Academie binnen, bij de afdeling Grafisch Ontwerpen. In Eindhoven had hij de ‘Reproductie Teken Opleiding’ afgerond; ‘reproductie’ – weinig ‘eigen’? In Rotterdam werd hij meteen toegelaten tot het vierde jaar. In 1990 studeerde hij af. Vanaf 1993 ging hij zelfstandig aan de slag, als ‘grafisch illustrator’. In 1996 verhuisde hij naar de Gedempte Zalmhaven, een paar deuren verderop. Wonen – zoals wij – op de eerste verdieping, een studio achter de ruiten langs het trottoir. Je keek zó naar binnen: een vrolijk, speels en kleurig interieur.

Computers – beige dozen toen, behalve die van Apple – en de ontwerpprogramma’s ervoor waren net de kinderschoenen ontgroeid. Ondanks piepkleine en grofkorrelige beeldschermen, die langzamerhand ook kleuren konden weergeven, kolfjes naar de hand van nieuwe generaties illustratoren en ontwerpers. Minimalisme paste erop, maar ook het anti-minimalisme van wilde plakkers. Digitaal kon álles. Printers verdrongen drukpersen, pointers potloden. Ik heb er bij onze bijna-buurman ooit eentje op tafel zien liggen, behalve – misschien – voor in schetsboekjes.

Stang – ooit ‘Stan’, van Constantijn, maar ‘Stang’ klinkt toch veel leuker? – lijkt geboren achter beeldscherm, toetsenbord en muis en, tegenwoordig, de digitale pen. Vanaf 1993 allerlei opdrachten, voor grote en kleine bedrijven: posters en informatiecampagnes, lichtvoetige huisstijlen – bijvoorbeeld die van de Kunsthal. Zelden boeken – behalve, in 2004 na 10 jaar in het vak – het boek bij zijn solo-expo in daar. STANG heette het, 320 pagina’s dik. Loodzwaar, zou je denken… Maar meteen op het omslag zie je het: weinig tekst, veel beeld; weinig te lezen, veel te kijken; weinig geleerdheid, lust voor het oog! Niet boek van schrijvers, maar van een ‘beeldmaker’, zoals Stang zich noemt.

Stang: stijl

Op de glijdende schaal tussen Modernisme en Postmodernisme staat hij – laat hij zich vastpinnen? – meer bij de Mo dan bij de PoMo. Dáárvan erfde hij wellicht de lol en levenslust – waarover hieronder meer. Zijn visuele stijl daarentegen lijkt op die van Bruna: zorgvuldig uitgekiend. In Stang’s werk vind je diens klare lijn, heldere contouren en directe leesbaarheid terug.

Neem de kop van de Stang-man (onmiskenbaar man, niet vrouw!). We zien die en profil. Contouren in fors aangezette zwarte lijnen. Simpele vormen: een vierkant, met daarbovenop een halve cirkel, die aan een kant ietsje uitkraagt. De drie zijden van het vierkant zijn kin, hals en nek; de halve cirkel achterhoofd, kale kop en voorhoofd, overgaand in neus. Een welgeplaatste stip als oog, een cirkelsegment lach- óf pruilbekkie.

Ergens online noemt Stang dat het KISS-principe: keep it simple, stupid! Ikzelf zou het de MISS-methode noemen: make it simple, Stang! Want, hoe simpel die Stang-kop ook lijkt: in het STANG-boek kun je dat proces goed volgen, stap voor stap, als actieve actie: steeds simpeler, alsmaar minder. Tot het essentiële overblijft.

De wereld van pictogrammen en logo’s, van Lego en Playmobil, van voetgangerslichten, cartoons en emoticons – waarbij die laatste, hoe neutraal ook, schilderingen zijn, vergeleken met Stang’s kop. En verdomd als het niet waar is: die kop is Stang zelf! Zelfportret: Stang-ten-voeten-uit – ook zonder lijf en benen.

Stang: toon

Stang’s karakter zet de toon. Hoe klaar-van-lijn en vlak-van-vorm ook: Stang’s beelden hebben altijd twee kanten, dubbele bodems. In titels en beeld veel woordspel en dubbelzin; beetje spotten – vaak ook zelfspot – maar nooit stangen; beetje lachen, maar nooit vals; beetje vrolijk, beetje droef; lollig, nooit lullig; vrolijk, én gekweld; ironische humor soms, beetje absurd. Ademt realisme en relativering: zó erg is het Leven nou toch ook weer niet?

Stang: 1998 / 2024

In 1998 was Stang te gast bij ‘voorheen HET PLAFOND’. Hij wilde, na vijf jaar werken-in-opdracht, “nu wel eens vrij werk maken”. Dat werden ‘Vrolijke kwellingen’. Tot m’n verbazing presenteerde hij drie zeefdrukken: weer die klare lijnen, dezelfde kleuren, weer de Stang-mannen die ik al kende… Hoezo ‘vrij werk’? Een Stang-man voorovergebogen tegen een knaloranje achtergrond; die “moest meer bewegen”, zei de titel. Op de tweede gebeurde dat: met één arm tilt hij een halter manmoedig boven het hoofd, de andere krijgt een emmer ranja niet van de grond – die “was zwaarder”. De derde een “ongemakkelijke duik”: Stang-man op een keukentrap-duikplank, pal boven een transparante kubus vol water in golfjes – of spiespunten? Middenin drijft een zwemband: zou Stang-man durven duiken?

Tóen daagde het: voor dit ‘vrije’ werk, hoe gewoon-‘Stang’ ook, was hij zélf opdrachtgever – mentale zelfportretten van een opdrachtwerker-na-vijf-jaar?

Opdrachtwerk staat nu op z’n website en op Instagram, via @Stanggubbels. Op @Wandelstang: lopen langs wilgen en weiden, over heuvels en bergen, langs bloemen en rotsblokken. Wég uit z’n werkkamer – 4 bij 4? 5 bij 5, meer is het niet, pal naast de keuken…

Nu wéér ‘vrij’ werk. In 2023 – 30 jaar beeldmaker – maakte hij 30 tekeningen tijdens 30 wandelingen op IJsland. Die 30, gezeefdrukt op plaatjes van 30×30 en op elkaar gestapeld samen in een loodzware kubus-met-strik, zijn in oplage van 30 online te koop. Zwarte contourlijnen, nu niet ‘klaar’ maar rafelig. Diezelfde humor: een vissenkom-hoofd, een hand-met-zes-vingers – “maar dat kán toch helemaal niet?” vroeg laatst een jochie-van-vijf . Bij Stang kan alles!

Op atelierbezoek zag ik landschappen op canvas – ontstaan tijdens een werkvakantie in Italië. Stang schilderde, met verf. Nu bij DE RUIT: schilderen met folie. Kijk maar!