Private Peep Show: je zelf etaleren

Naast het hoge plafond waaraan HET PLAFOND zijn naam ontleent, heeft de ruimte nog een tweede karakteristiek: de grote spiegelruit direct aan de straat. Daarmee ontstaat een etalage, die de openbare ruimte buiten verbindt met binnen. Die spiegelruit is een soort interface tussen de openbare sfeer van de straat en de semiprivate, semipublieke ruimte, die HET PLAFOND is.
De jonge kunstenaars Simone Meier & Jennifer Ross spelen met hun installatie Private Peep Show (PPS) heel bewust in op deze specifieke situatie, zowel in materiële zin, maar vooral ook inhoudelijk/ conceptueel. Via PPS onderzoeken ze de samenhang tussen het private en het publieke; meer in het bijzonder die tussen het privé leven en het openbare leven – de manieren waarop tegenwoordig de privé sfeer ook in het openbaar zichtbaar is: aan de ene kant je zelf etaleren en aan de andere kant gluren bij de buren. Sterker nog: Simone Meier & Jennifer Ross zetten dit op scherp door hun eigen privélevens én een glamourversie daarvan te etaleren, en tegelijkertijd óns uit te dagen om te gluren.
Zo exploreren Simone Meier & Jennifer Ross, als geen van de Plafond-kunstenaars vóór hen (misschien met uitzondering van Sjoerd Knibbeler, in 2006), de tweede belangrijke karakteristiek van HET PLAFOND, met een echt op de situatie toegesneden installatie: zij etaleren hun ‘zelf’, en wij gluren.

Simone Meier & Jennifer Ross

Private Peep Show (PPS) is een samenwerkingsproject van twee jonge kunstenaars, of om precies te zijn: twee studenten beeldende kunst. Simone Meier uit Bazel/Zwitserland en Jennifer Ross uit Liverpool/UK. Op dit moment zijn ze uitwisselingsstudent op de Willem de Kooning Academie in Rotterdam. Daar hebben ze elkaar ontmoet, in september 2008. Pas toen leerden ze elkaars artistieke interesses kennen en ontdekten ze dat ze er een paar deelden. Dat leidde tot het plan een project samen te doen – en daarmee klopten ze aan bij HET PLAFOND.

Simone Meier over haar werk:
“Toen ik aan mijn studie begon was ik geïnteresseerd in het fenomeen kamer: kamers zowel binnen, als ook in de buitenruimte – als tussenruimte. Ik onderzocht dit fenomeen met een aantal installaties, waarin ik uiteenlopende materialen en objecten gebruikte. Ik wilde uitzoeken hoe architectonische ruimte waar je doorheen kunt lopen invloed heeft op de specifieke mogelijkheden van een werk en op de bewegingen van de kijkers.
In later werk werden de sociale aspecten van ruimte belangrijker. De stedelijke ruimte is opgebouwd uit heel verschillende kamers met uiteenlopende sociale structuren. In het dagelijks leven word je als individu met eigen conventies, geconfronteerd met maatschappelijke normen en waarden. Die tegenstelling levert een conflicterende situatie op, en daarin ben ik geïnteresseerd.”

Jennifer Ross:
“In mijn werk verken en onderzoek ik maatschappelijke thema’s. Ik werk met de nieuwe media en maak filmpjes, en sites en publicaties op het internet. Zo wil ik thema’s bij de kop pakken en ze op nieuwe manieren onder de aandacht brengen zodat het publiek de kans krijgt zo’n thema fris en nieuw te bekijken. Ik vind dat ‘kunst’ mensen ruimte kan geven om als het ware een stap terug te doen en allerlei thema’s opnieuw te bekijken en ze te analyseren op een manier die voor de officiële nieuwsmedia onmogelijk is.
Ik wordt geïnspireerd door kunstenaars als Phil Collins, Renzo Martens en Jeremy Deller. Die houden zich allemaal, op heel verschillende manier, bezig met maatschappelijke thema’s. Ze slagen erin om hun publiek kritisch te laten kijken naar wat men voor juist & correct hield. Op dit moment onderzoek ik het effect van de media op het publiek. Ik heb een eigen media website gemaakt, Who’s News. Daarop staan nieuwsitems die ik verzameld heb bij een algemeen publiek. Met zulk alternatief nieuws hoop ik tegemoet te komen aan wat mensen werkelijk denken, waar datgene wat bericht wordt via de officiële nieuwskanalen vaak een blik van buiten is.”

De twee kunstenaars delen nadrukkelijk een belangstelling voor de maatschappelijke positie van het individu, en voor de druk die op hen wordt uitgeoefend in de verschillende situaties waarin ze zich bevinden: privé of meer openbaar. Toen een medestudent (dank-je-wel, Sae!) ze wees op HET PLAFOND besloten Simone Meier & Jennifer Ross een voorstel te doen voor een gezamenlijk project daar: om hun gemeenschappelijke interesses te onderzoeken, en ook de specifieke plek van HET PLAFOND, op de grens tussen de ‘publieke’ ruimte en de privésfeer.
In de afgelopen twee maanden is hun oorspronkelijke plan voor HET PLAFOND voortdurend bijgesteld. Beide kunstenaars, die tot nu toe ieder apart werkten, zijn inmiddels een echt creatief team geworden. Ze vullen elkaar aan en stimuleren elkaar, ze staan open voor suggesties van derden en zijn bereid alle inhoudelijke, beeldende en ruimtelijke implicaties daarvan uit te proberen, gegeven het specifieke karakter van HET PLAFOND; een echt professionele houding! Hun project hier kan gezien worden als een proces, waarbij hun installatie voortdurend verandert – zowel in tijd als in ruimte. Hun ‘Private Peep Show’ zoals die op 24 januari geopend wordt is daarmee niet méér, maar ook niet minder dan een enkele fase in dat proces.
Vrij snel daarna gaan Simone Meier and Jennifer Ross weg uit Rotterdam, op weg naar huis. In PPS, hun eerste gezamenlijke project, hebben ze de positieve energie ontdekt van artistieke samenwerking. Het valt te hopen dat dat ze inspireert tot verdere samenwerking in de toekomst, over de grenzen heen van hun respectieve kamers…

Private Life – Public Life: gluren bij de buren

Eeuwenlang al hebben buitenlandse bezoekers in Nederland zich erover verwonderd dat de ramen van veel huizen hier zo open zijn, niet afgedekt, zelfs ’s avonds niet, waardoor iedereen op straat kan zien wat er binnen gebeurt – voor hen toch de privé wereld van het gezin. Ook de grote ruit van HET PLAFOND is nooit afgeschermd – in tegenstelling overigens tot veel van de andere appartementen in dit rijtje langs de stoep van de Gedempte Zalmhaven.
Dat fenomeen van de open vensters is op allerlei manieren verklaard, variërend van openbare controle van ieder aspect van het privéleven – “ik heb niets te verbergen” – tot een verondersteld Nederlands zelfbewustzijn – “ik ben trots op wat ik ben”. Hoe het ook zij, het is niet verwonderlijk dat het format van Big Brother, een TV reality show, hier in Nederland ontwikkeld is – veel méér verwonderlijk is het dat BB ook internationaal zo’n succes is… De bewoners van het BB Huis zijn compleet afgesneden van de buitenwereld. Het huis is helemaal overspoeld door televisie – niet om, zoals tegenwoordig gebruikelijk is, bewoners te laten kijken naar de wereld buiten, maar om een anoniem publiek te laten kijken naar alles wat binnen gebeurt. Afgeladen met camera’s, gunt het BB Huis zijn bewoners geen enkele privacy – zelfs niet tijdens hun meest intieme privémomenten. TV-kijkers zijn wereldwijd dol op het programma – het geeft ze de kans naar binnen te gluren, natuurlijk zonder het risico te lopen daarbij betrapt te worden, zonder het risico zélf begluurd te worden. Normaal zijn ze bang voor de camera. En toch: iedere keer wanneer audities worden gehouden voor een nieuwe BB serie melden duizenden mensen zich aan, vol bewust van het feit dat ze straks tot in detail te zien zullen zijn…
Hoe absurd dit misschien ook lijkt, toch is BB bij nader inzien een metafoor voor de manier waarop de media de afgelopen tientallen jaren ons leven veranderd hebben. Toen George Orwell zijn novelle Nineteen Eighty-Four (1948) schreef, formuleerde hij het motto ‘Big Brother is watching you’ als een nachtmerrie, karakteristiek van een totalitaire samenleving. In die dagen gold begluurd worden als een inbreuk op menselijke waardigheid, net zoals trouwens je zelf tentoonspreiden en zelf gluren (voyeurisme). Hoe moreel en ethisch verwerpelijk zulke noties toen ook waren, tezelfdertijd leverden ze munitie voor allerlei films en romans. Alfred Hitchcock gebruikte die thema’s in zijn succesfilm Rear Window (1954) en Michelangelo Antonioni in Blow Up (1966) – twee films over fotografen die stiekem het leven van hun slachtoffers begluren. Iets dergelijks, maar nog een stap verder, gebeurt in het fantastische verhaal Ghosts (1986) van Paul Auster – dat gaat over Blue, een private eye [!] detective, die in opdracht van White een zekere mister Black bespioneert. Black en White blijken tenslotte een en dezelfde: een schrijver die een verhaal schrijft over Blue die hem beloert. Wie beloert wie? Dat was tóen. Wie anno 2009 window peeping intypt op Google krijgt als eerste hit een pagina op YouTube die vol staat met videofilmpjes – de meeste daarvan home made, en veel ervan gemaakt door de slachtoffers zelf: Hitchcock, Antonioni en Auster zouden er wel pap van lusten… En wie tegenwoordig gebruik maakt van chat-sites ziet (en hoort!) nog veel meer…
Er is dus blijkbaar nog iets anders aan de hand. Niet alleen zijn gluren en voyeurisme, begluurd worden en jezelf laten zien en zelfs je zelf etaleren en regelrecht exhibitionisme – althans in het Westen – alledaagse realiteit geworden. YouTube levert het bewijs dat de media vandaag de dag echt massa media zijn geworden, in de handen van mensen zélf, en dus echt bottom up – in tegenstelling tot vroeger toen top down de enige richting was. In plaats van enkel nog het publiek te zijn van professionele producenten, is het publiek zelf nu én producent én acteur én zender geworden. Dat is de werkelijkheid van vandaag.

Dat brengt ons terug naar Big Brother – destijds bejubeld als echt de werkelijkheid – en naar de eeuwige vraag wat dan werkelijkheid ís. In plaats van professioneel geregisseerde professionele acteurs, getraind om rollen te spelen die uitstijgen boven het gewone leven, laat BB gewone mensen zien. In hun BB Huis – glamourachtig ingericht – proberen zij, net als de meesten van ons, zich te gedragen volgens de geïdealiseerde stereotypen uit de media en zo lang mogelijk hun publieke image op te houden; ondertussen zit het TV publiek wereldwijd te wachten tot ze breken, zodat nu hun echte leven naar buiten komt: de discussies en ruzies, de shit en de sex – en zelfs díe lijken nauwelijks te kunnen ontsnappen aan de codes van glamour gedrag… Het onderscheid tussen privé en publiek lijkt verdampt, net zoals dat tussen glamour en echt.

Simone Meier & Jennifer Ross: Private Peep Show bij HET PLAFOND

“Waarom laten mensen zich zo graag zien aan de wereld?” / “ Waarom kijken mensen daar zo graag naar?” / “Wij snappen dat niet… wij kijken nooit naar reality shows op TV… ik houd er niet van te worden gefilmd.” Uitspraken van Simone Meier & Jennifer Ross op 18 december 2008, toen ze hun eerste schetsen presenteerden voor hun project bij HET PLAFOND. Simone Meier: “Ik heb geeneens foto’s van mezelf.” / “Ik hoef mezelf niet op foto’s te zien.” / “Ik vind het vervelend als mensen een camera gebruiken.” Jennifer Ross daarentegen: “Ik ben dol op foto’s.” / “Als toerist maak ik voortdurend foto’s; waar er ook maar een bezienswaardigheid is ga ik er vóór staan.”
Aanvankelijk hadden ze het idee te werken met bestaande beelden uit de levens van andere mensen – zowel geïdealiseerde glamour beelden als ook de echte versie ervan. Gaandeweg namen de kunstenaars namen de uitdaging aan zichzelf in de schijnwerpers te zetten en hun eigen zelf te etaleren. Een Private Peep Show over hen zelf.
Private Peep Show begint al buiten, op de stoep. Verwijzend naar advertenties, posters en billboards die in de openbare ruimte gebruikelijk zijn brengen Simone Meier & Jennifer Ross glamour foto’s van zichzelf aan op de buitenkant van de etalageruit van HET PLAFOND. Voorbijgangers worden uitgedaagd die foto’s mee te nemen en/of hun eigen glamour foto’s er aan toe te voegen: zou u dat durven? Op die manier wordt de installatie interactief – iedereen kan mee doen. Die foto’s dekken tegelijkertijd de ruit grotendeels af, waardoor er slechts een paar kijkgaten overblijven waardoor je bij HET PLAFOND naar binnen kunt gluren. Dáár laten de kunstenaars zich nóg eens zien – dit keer hun privé leven. Zou u willen gluren? Zou u durven gluren?
Áls u dat doet kunt u de installatie bewonderen die Simone Meier & Jennifer Ross daar gebouwd hebben. Een podium daar is het toneel van een meer huiselijke, privé sfeer. Op een aantal monitoren van heel verschillende maat is zowel stilstaand als bewegend beeld te zien uit het privé leven van ieder van beide kunstenaars. Net zoals bij YouTube als op webcams is dit beeld deels duidelijk geposeerd, deels ogenschijnlijk meer spontaan en toevallig. Zien we hier werkelijk hun echte levens – anders dan hun glamour foto’s op het raam?
Voorbijgangers die naar binnen gluren worden ook zelf geobserveerd, via een webcam. Hebt u dat gemerkt? Die webcam beelden worden in real time geprojecteerd op een monitor die te zien is achter een raam aan de zijkant van HET PLAFOND. Voor alle duidelijkheid: die beelden worden op geen enkele manier opgeslagen! Plafondgluurders lopen de kans om, naast deze digitale bespieding, ook nog bekeken te worden door echte ogen: direct achter de presentatieruimte van HET PLAFOND en een beetje daarboven verheven en niet meteen zichtbaar vanaf de stoep is onze werkruimte. Als we daar zitten te werken – wat niet altijd het geval is – hebben we een prima zicht op alles wat in HET PLAFOND gebeurt, én op de stoep. Misschien zien we wel dat u staat te gluren, en misschien zien we ook uw reactie op het moment dat u ons opmerkt – terwijl we u bekijken. Van de andere kant – misschien hebben we wel helemaal niet door dat u er bent. Daarmee hebt ú de kans óns te bekijken – ons niet bewust dat u gluurt naar het semi-openbare deel van ons leven…; ons echte privéleven blijft buiten beeld op de eerste verdieping van dit appartement, waarvan HET PLAFOND de opmaat is.

Private Peep Show – het gaat over je zelf etaleren, over poseren, over gluren en over begluurd worden: wie bekijkt wie?

Simone Meier

Jennifer Ross