Jochem Rotteveel bij HET PLAFOND

De installatie, die Jochem Rotteveel voor HET PLAFOND maakte omarmt de hele ruimte – zij wervelt langs het plafond, langs diverse wanden, traptreden en de grote winkelruit aan de straat.
Wie Rotteveels recente werk kent, zou wellicht ook hier de abstraherende maar toch in essentie figuratieve beelden verwachten die hij schildert uit gekleurd tape. Dergelijke tape-eningen zijn voor hem altijd verbeeldingen van zijn intuïtieve reactie op visuele motieven.
Bij Het Plafond kiest hij een heel andere benadering: hier zijn het woorden en zinnen, die monumentaal beeld worden: “En de woorden wolken / onder het grijze plafond / …”

Jochem Rotteveel – tape-eningen

Jochem Rotteveel is bekend van zijn tape-eningen in brede tape in felle kleuren, waarmee hij stoere, monumentale beelden maakt. Hij noemt dat ‘schilderen met tape’. Dergelijke beelden waren onlangs te zien in galerie Helder in Den Haag. De titels van die werken deden vermoeden dat het om landschappen ging, sterk geabstraheerd en geschematiseerd in zowel kleur als vorm.
Het tape waarmee Rotteveel werkt kent een tamelijk uitgebreid, maar uiteindelijk toch geschematiseerd palet in stevige, heldere kleuren. De enige manier om tot subtiele nuances te komen is door de contrastwerking van verschillende kleuren tape pal naast elkaar.
Ook zijn vormentaal is tamelijk schematisch. Alhoewel Rotteveel zijn tape als het ware kneedt in allerlei bochten en krommingen, waardoor een driedimensionaal oppervlak ontstaat als dat van verfklodders, blijft het tape toch altijd stugger dan de souplesse van kwast of penseel.
Zelf zegt hij er in een recente tekst[1] dit over: “Gefascineerd door de schilderachtige kwaliteiten van tape paste ik het materiaal steeds vrijer en losser toe in de hoop de toets te vinden die dit materiaal in zich heeft. Anderzijds hou ik van sterk grafische en heldere composities die leiden tot strenge, hermetische beelden.”
Rotteveels landschappelijke composities zijn niet te zien en begrijpen als afbeeldingen van bestaande landschappen, en zelfs niet als geschematiseerde abstracties daarvan – maar eerder als verbeeldingen van Rotteveels intuïtieve reactie op visuele motieven.

Jochem Rotteveel – woord-beelden

Gevraagd om een werk te ontwikkelen voor HET PLAFOND, kwam Jochem Rotteveel bij ons eerste gesprek op de proppen met een tekst – korte zinnen, soms over meerdere regels uiteen geknipt. Daardoor heeft die tekst op het eerste gezicht een wat losse structuur, maar die blijkt bij nader lezen inhoudelijk heel coherent, en tegelijkertijd vaak voor meerdere interpretaties en betekenissen vatbaar. Niet rechttoe-rechtaan dus, maar eerder meerduidig en poëtisch van karakter. Het lijkt te gaan over ‘klank’ en ‘zin’ van woorden, en over ‘context’ – zowel context die individuele woorden betekenis verleent, als ook het werk van eerdere kunstenaars bij Het Plafond als context voor de installatie van Rotteveel.
Was diens tekst te verstaan als inhoudelijk uitgangspunt voor zijn werk-in-wording hier, als springplank naar ‘beeld’? Nee, deze tekst wás zijn werk, die wérd zijn werk – alleen de vorm waarin was op dat moment nog niet duidelijk, ook niet voor Rotteveel zelf… De juiste vorm moest nog gezocht worden, nog gevonden – altijd het meest spannende traject in het artistieke proces.

Jochem Rotteveel – En de woorden

Uiteindelijk presenteert Jochem Rotteveel fragmenten uit zijn tekst als monumentaal beeld: woorden, soms uit zwart tape geconstrueerd, soms met vette viltstift getekend, die op grotere en kleinere losse witte vellen papier door de ruimte wervelen. Deels op het plafond van Het Plafond zelf, maar ook langs diverse wanden, traptreden en achter de grote spiegelruit aan de straat.
Nu die tekst niet meer op een enkele pagina staat, en enkel onder elkaar – waarbij dan hoe dan ook een voor de hand liggende leeswijze ontstaat (van boven naar beneden, van begin tot einde…) – wordt het lezen van die tekst hier bij HET PLAFOND alleen nog maar spannender, en de betekenissen nóg meerduidiger. Is trouwens wat je ziet ‘woord’, dat je leest – of ‘beeld’, dat je bekijkt?
Wáár begin je met lezen, met kijken, en waar ga je verder? Welke woorden of zinsdelen volgen op elkaar, horen bij elkaar? Waar de verschillende woorden heel verschillende font-maten hebben, springen sommige dus in het oog en blijven andere op het eerste gezicht wat op de achtergrond. Hier blijven de woorden niet, zoals gewoonlijk, keurig in het gelid van de regel staan, maar neigen ze soms omlaag, dan weer slepen ze je oog mee omhoog. Niet langer kun je de hele tekst in één blik overzien, maar ze staat daadwerkelijk in 3D óm jou heen; je moet je letterlijk in allerlei bochten draaien om ze te vinden – je wordt er haast duizelig van. In plaats van zich keurig aan de maat van het handzame A4 te houden is deze tekst, dit beeld, en de ruimte die het inneemt so-wie-so veel groter dan jijzelf als lezer… Woord en beeld spoelen om jou heen.
Verlies je door dit alles de grip erop, óf verschaft het je wellicht nieuw, ander begrip van wat te lezen is, van wat te zien is?

Jochem Rotteveel – poëzie

De installatie van Jochem Rotteveel bij HET PLAFOND is poëzie – niet enkel door woorden, maar vooral door beelden. Iets wat niet zozeer verkondigt, meedeelt, vast-stelt – maar iets wat vragen stelt, los maakt en open legt. Juist dát is wat Rotteveel als kunstenaar wil, zoals hij in eerdergenoemde recente tekst toelicht: “Mijn liefde voor poëzie (en de poëzie in natuur- en wiskunde) is altijd sterk van invloed geweest op mijn thematiek. […] De poëzie van mijn innerlijke wereld was inmiddels heel vertrouwd en dierbaar geworden. […] Voor dit werk werd ik geïnspireerd door een kunstenaar in Spanje, SEPA. Die hangt ongevraagd pamfletten in het straatbeeld op die herkenbaar en zeer aantrekkelijk zijn vormgegeven met wonderschone teksten die op hun eigen poëtische, conceptuele manier een maatschappijkritisch geluid laten horen. De maatschappijkritiek prikkelt, maar de poëzie geeft het een extra laag.”

© Guus Vreeburg/HET PLAFOND; 141031

Informatie Jochem Rotteveel

www.jochemrotteveel.com
www.galeriehelder.nl

[1] Jochem Rotteveel (2014). Noodzakelijke luxe. 140709