Anuli Croon. Tronie – experiment in de ruimte
halftransparant kalkpapier,
diverse afmetingen; 2024
DE RUIT, 17 mei – 14 juli 2024
12 juli: Avond met Anuli
Tronie – experiment in de ruimte
Voor DE RUIT werkt Anuli Croon met vellen semi-transparant kalkpapier, zoals architecten gebruiken, twee aan twee tegen elkaar geplakt. Daartussen kleurige vormen – ook papier, ook semi-transparant. Het lijkt gladgestreken, maar door het licht buiten blijven subtiele kreukels zichtbaar: het is en blijft ‘papier’.
Zwevende kleuren
Die halftransparante vellen, en daarmee die kleuren, overlappen elkaar, als theatercoulissen. Waar díe alles erachter verbergen, laten déze coulissen het achterliggende juist zichtbaar.
Er zijn gaten in gesneden – kleine en grotere. Zo ontstaat een spel van ópvallend licht, en de schaduwen daarvan. Die versterken de dieptewerking van die coulissen. Daartussen ijle ruimte. Door alle reflecties op de spiegelruit wordt die wordt nóg dieper, nóg minder tastbaar en aanraakbaar.
In die ijlte zwevende kleuren. Soms naast elkaar; soms ook achter elkaar, en dan weer overlappend. Zo ontstaan mengkleuren die, terwijl je voorbijloopt, ook nog eens voortdurend veranderen.
Die kleurvlakken zelf, en de uit het papier gesneden gaten, zijn afzonderlijk heel abstract – enkel ‘kleur’, enkel ‘licht-en-schaduw’. Maar ineens vallen ze zodanig samen, dat een figuratief beeld ontstaat; niet plat en vlak, als op een schilderij, maar in drie dimensies. Of eigenlijk vier – die van je eigen beweging. Die factor ‘tijd’ zit ook in het langzame schuiven van het zonlicht; dat zorgt tegelijkertijd voor allerlei kleurvlekken en schaduwen op de grijze vloer binnen – ook díe schuiven mee.
Atelierbezoek
Ter voorbereiding op deze presentatie, en van deze tekst, was ik bij Anuli op bezoek in haar atelier in de Provenierswijk. Souterrain, een voormalige stookkelder. Een kleine zijruimte vol boekenkasten; de andere vol schilderijen in bubbeltjesplastic – net terug van de tentoonstelling die ik onlangs zag, of ready to travel? Rondom: wanden met doeken waarmee ze nu bezig is – kleine en grotere, sommige 180×150 cm. Er is weinig direct daglicht, en het is stil: de jachtige buitenwereld ver weg, hierbinnen rust en concentratie. We zitten aan tafel, tegenover elkaar – met koffie en speculaasjes.
Ik kende haar werk al langer. Perfect voor DE RUIT. Groot formaat, of klein: steeds een monumentale beeldtaal. Gestileerde maar herkenbare motieven; stevige, vlakke kleuren – soms spetterend, meestal gedempt. Ze stralen een rust uit die past bij deze atelierruimte. Mensen, alleen of met z’n twee, soms from the waist up, dan weer enkel een kop; niet ‘echte’ mensen, niet portretten – eerder ‘mensen-in-het-algemeen’. Ook doeken met een enkele vaas – zonder bloemen; net als die mensen frontaal in beeld, stillevens haast. Ook bijna-abstracte structuren van stedelijke architectuur.
Anuli Croon
Anuli Croon (Leeuwarden, 1964) woont en werkt sinds 1990 in Rotterdam, nadat ze in 1989 was afgestudeerd aan de Koninklijke Academie voor Kunst en Vormgeving in Den Bosch. Als schilder. Als kind wilde ze striptekenaar worden, of modeontwerper. Na de middelbare school twijfelde ze tussen literatuurwetenschap en kunstacademie. “Ik woonde toen in Eindhoven. Den Bosch had een goede naam voor schilderkunst. René Daniels had er gezeten. En ik wilde niet naar een academie in de randstad”.
Eenmaal afgestudeerd vertrok ze vanuit Den Bosch – “dat werd me te benauwd” – naar Rotterdam – “lekker grootsteeds, en lekker rauw”. Rauw Rotterdam toen: brokkelende woonwijken, overtollig geworden havengebieden vol lege pakhuizen en industriegebouwen, veel ‘op Zuid’, veel Nighttown en spontane danceparty’s. Stad dus met randen en rafels, veel dat nauwelijks nog geregeld was. Magneet voor kunstenaars: goedkope ateliers, so-wie-so veel ruimte om dingen zelf te organiseren, veel vrijheid.
Dáár ontwikkelde Anuli Croon de afgelopen 35 jaren een heel eigen, herkenbare beeldtaal. Op het eerste gezicht lijkt daarin veel van die onstuimigheid plaatsgemaakt te hebben voor visuele rust en sereniteit. Bij nader inzien blijken haar schilderijen toch heel complex.
Beeldtaal
Karakteristiek voor Croon’s schilderijen is de wisselwerking tussen hoofdvorm en restvormen daaromheen – vaak even intrigerend als het hoofdmotief. Er is nauwelijks ‘ruimte’: voor- en achtergrond lopen vaak in elkaar over. Vaak zakt het hoofdmotief weg in het beeldvlak, overwoekerd door allerlei grids en structuren. Die zijn opgebouwd uit forse lijnen of losse lijnstukjes, allerlei fijnzinnige stippelmotieven of grotere cirkelvormen – bijna gaten. Ritme is belangrijker dan ruimte.
Er is geen driedimensionaliteit, geen lijnperspectief, alles blijft plat; diepte ontstaat vanuit de kleuren en kleurvlakken zelf.
Vormen hebben nauwkeurige contouren, en zijn daarbinnen egaal en vlak van kleur. Soms helder, dan weer meer gedempt en ingetogen. Een uitgebreid palet: hier niet alles streng gereduceerd tot primaire kleuren, zwart-en-wit, en rechte hoeken. In plaats daarvan visuele levendigheid, mede door golvende contourlijnen die alle kanten opwaaieren.
Geen wilde gebaren met grote kwasten; die heeft Croon ingeruild voor verfrollers. Als je goed kijkt zie je wel degelijk ook ragfijne streekjes, van fijnzinnige penselen. De verf is soms mat en ondoordringbaar; dan weer ietsje glanzend: dan kun je de dikte van de verflagen vermoeden. Verglijdende kleuren zijn er ook, vooral in de gridpatronen; die hebben vaak wat rafelige randen, en lijken uit de hand geschilderd, losjes. Daar zie je dat de schilderijen, bij alle strakke stilering, toch handwerk zijn, ambachtelijk. “Zo komt er leven in”, zegt Anuli, “te strak is saai!”
Kleuren, en vormen – dáár draait het om, dáár moet je naar kijken, dát valt er te zien.
“Ik houd van ‘stille’ onderwerpen”
In Anuli’s schilderijen komen klassieke thema’s aan de orde: mensen, stillevens, landschappen. Er gebeurt eigenlijk niets. Bij haar mensen geen gesprekken of woorden, geen daden en actie, geen ‘samen’, niet eens kijken – niet naar elkaar, en ook niet naar ons. In haar vazen en kannen geen bloemen, dus ook geen bloeien en geuren, of verwelken; niet eens een slowe slak. In haar stedelijke landschappen geen lawaaiige pleinen of verkeersstromen, geen feesten of evenementen, geen spectaculaire wolkenluchten, geen daglicht of duisternis. Vooral stilte, de sounds of silence.
Ze houdt niet van drama, zegt ze; ze zoekt juist de momenten tussen Grote Gebeurtenissen. Hoewel altijd figuratief, zijn haar beelden sterk gestileerd, en daardoor bijna abstract. Algemeen ook: geen portretten van ‘echte’ mensen, geen specifieke voorwerpen, geen herkenbare steden. Stileren is ont-individualiseren: niet ‘die ene vaas’, maar ‘vaas’ in het algemeen. Ook haar ‘mensen’ zijn vaak prototypisch: een parade knullige clowns, introverte types, onhandige kantoorklerken, zielige levenslijders. Weinig uitbundig, weinig vrolijk allemaal. Reflectie op stedelijk leven? Maar nogmaals: kijk naar de vormen en kleuren – dáár spettert het!
Tronie: experimenteren
“Voor DE RUIT wil ik iets maken wat ik nooit eerder gedaan heb” – zei Anuli Croon, meteen toen ik bij haar binnenkwam. Experimenteren, en maar zien wat dat oplevert… Op haar schilderijen heeft ze alles in eigen hand – nu moest ze dingen durven loslaten. Dat is een extra puzzel! Op canvas kan ze haar kleuren zorgvuldig mengen; nu zijn er de standaardkleuren van het papier waarmee ze hier werkt. Gelukkig is dat transparant; de coulissen, en de openingen daarin, zorgen voor mengkleuren en doorzichten, die maar nauwelijks te plannen zijn…
Schilderijen hangen stil tegen de wand, het opgespannen canvas helemaal glad. Soms werkt Anuli op glas, zoals met strak kunststoffolie in diverse kleuren, al dan niet transparant. Het papier bij DE RUIT is níet glad, en hangt los van het glas: het kan meebewegen op luchtstromen (warmte, tocht, enzovoort).
Dat heeft consequenties voor de kleurvlakken onderling. Waar Anuli die gewoonlijk heel precies plant en afbakent, leiden de kleurvormen – naast elkaar, maar ook achter elkaar – nu tot op zekere hoogte hun eigen leven. Ook de reflecties op de spiegelruit spelen mee.
Wat je ziet verandert voortdurend terwijl je langsloopt, of uiteindelijk stilstaat. Een beweeglijk beeld!
© Guus Vreeburg/DE RUIT
20240515