Paul Cox
alles draait
25 september t/m 31 december 1999

Alles draait

Het beeld alles draait stáát niet – het hangt. Twee haken in het plafond torsen een staalkabel, waaraan een metalen cylinder hangt, waaromheen een kruis van kokerbalken met een spanwijdte van ruim vier meter – door een elektromotor aangedreven – zacht zoevend langzaam ronddraait – hoog boven je hoofd. Vanaf de balk-uiteinden – het éne ophangpunt blijkt in vieren vertakt – draaien vier beelden mee: een ouderwetse kermis-caroussel gevangen in een video-monitor; vanonder lappen lood – een gipsen narre-figuur achterstevoren op een gipsen zwijntje; en twee maal het beeld zélf en zijn omgeving: één keer bespied door een draaiend bewakingscamera’tje dat, vanonder een tweede bundel lood, real-time digitale beelden stuurt naar een tweede monitor; en één keer via een om zijn as draaiend hol-bol spiegelend prisma dat de omgeving – de kijker incluis – vangt, en vervormt.
Al dit draaiend draaien – soms op ooghoogte, soms daarboven, soms daaronder – wordt tot één golvende beweging, die nergens de vloer raakt: alles zweeft. Lood-zwaar, maar tóch: zweven.

Alles zweeft

Een beeld als een malle-molen, waarin alles glittert en spiegelt, waarin je – als de nar op het zwijntje – deinend je rondjes draait: alles wat je ziet wordt vervormd, en vluchtig. Wie enkel toekijkt ziet wellicht vooral het doel-loze van die einde-loze beweging, maar voor wie meedraait is het meestal een hilarische ervaring – de extase van het wég-uit-het-hier-en-nu – al is het ook maar voor éventjes.
De cirkel – oeroud zinnebeeld van eeuwigheid, van volmaaktheid, van leven – spiegelingen en reflecties, en daarmee het kijken van hier-naar-daar: allemaal elementen uit eerder werk van Paul Cox, zoals bv Revolving Doors (1993), in bezit van Museum Boijmans Van Beuningen, en Glas / Glas / Glas (1996), dat tot voor kort bij het museum voor de deur stond.

Alles beweegt

alles draait dateert uit 1998, en was al eerder te zien, op andere locaties, in andere situaties: onder de gotische gewelven van de Oude Kerk in Amsterdam, daarna omarmd door de elegant-cylindrische erker van de Rotterdamse Schouwburg, en nog onlangs in een museumzaal in Hasselt. Nu hangt het in een woning, in een ruimte waar het maar nauwelijks in past. Van kerk naar theater naar museum naar woonhuis: alles draait. Zélf onveranderd gebleven, is er toch een ander beeld…
Niet eens zozeer voor wie het van buiten af, vanaf de straat bekijkt; daar blijf je – niet alleen letterlijk – buiten het beeld. Het blijft een construct waaraan je zelf part noch deel hebt – jij, subject, neemt het waar als een object. Net als destijds, toen alles draait in een kerk hing, in een theater en in een museum – steeds vrij in weidse ruimte, waarbij je bijna automatisch óm het beeld héén bleef lopen – blijf je van buiten af er als vanzelf ook letterlijk buiten, op een afstand. Veilig. Zoals de ouder van het kind dat rondjes draait in de caroussel: geamuseerd, maar ook meewarig. Toe-schouwer.

Voor wie naar binnen gaat ziet het beeld er evenwel plotseling héél anders uit: doe de voor-deur open, snel… het beeld scheert rakelings langs je heen, langs de wanden… en vóór je het weet sta je in het beeld, draait het om je heen, in plaats van buiten je om. Nu is het beeld totaal anders geworden: het torent boven je uit, er is geen ontkomen aan; object en subject lijken van plaats gewisseld. Deze mallemolen verplettert je, en pakt je in: vertekenend scherm tussen jou en de wereld.
Een nieuw beeld bijna, enkel door het in een andere context te brengen. Dat gebeurde destijds ook met het standbeeld van Erasmus (van Groote Markt naar Van Hoogendorpplein naar Grote Kerkplein), met de Schrijdende Man van Rodin (van Lijnbaan naar Westersingel) en, recentelijk, de plastiek van David Vandekop (van Westblaak naar Rochussenstraat). Meestal blijven de beelden onbewogen. Dít beeld niet: met zijn camera-oog zíet het zelf de nieuwe context, en reageert: niet langer de onschuldig-elegante malle-molen, is het een gekooid beest, dat je een rad voor ogen draait.

© Guus Vreeburg/HET PLAFOND, 990919

Paul Cox

1962
geboren in Rosmalen

Paul Cox woont en werkt in Rotterdam; Galeries.nl